Obecnie co trzecia osoba na Warmii i Mazurach jest seniorem. O polityce senioralnej i działaniach poprawiających opiekę geriatryczną rozmawiamy z Marcinem Kuchcińskim, marszałkiem województwa warmińsko-mazurskiego.
– Rozpocznę od pytania, które zadają sobie niektórzy z dzisiejszych 40 i 50-latków. Jakim będzie pan seniorem? Gdybyśmy mogli odbyć taką podróż w czasie, co wtedy sprawiałoby panu radość, a co byłoby zagrożeniem?
– Przyznam, że nigdy się nad tym nie zastanawiałem. Z racji tego, że kocham sport, a aktywność fizyczna była i jest obecna w moim życiu, chciałbym jak najdłużej cieszyć się dobrym zdrowiem i formą. Myślę, że mieszkając na Warmii i Mazurach grzechem byłoby nie wykorzystywać walorów, jakie daje nasz region. Dlatego bieganie i spacery po lasach czy brzegiem jeziora staną się pozycją obowiązkową. Jestem przekonany, że będę także seniorem poświęcającym dużo czasu swojej rodzinie. Dziś – ze względu na natłok marszałkowskich obowiązków – tego czasu dla najbliższych mam niestety niewiele, czego żałuję. Największe zagrożenie, jakie widzę, to ogromne zmiany w technologii i mentalności młodych ludzi. Mam wrażenie, że jeszcze za nimi nadążam, ale z biegiem lat może się to niestety zmieniać – czego trochę się obawiam.
– Jak powinna wyglądać aktywizacja seniorów?
– Powinna być wszechstronna i dostosowana do różnorodnych potrzeb i zainteresowań osób starszych. Cieszę się, że w naszym województwie działają uniwersytety trzeciego wieku, jest dostęp do wielu instytucji kultury, czy nowo wybudowanej hali Urania, w której będzie na tyle szeroki wachlarz wydarzeń, że każdy znajdzie „coś” dla siebie. Uważam, że samorządy, kierując swoje działania w stronę polityki senioralnej, powinny włączać osoby starsze do – nazwijmy to – dyskusji. Z racji doświadczenia wiem, że to dobre środowiska do otwartej, merytorycznej i bogatej w dobre wnioski rozmowy. W lipcu ubiegłego roku zarząd województwa przyjął „Warmińsko-Mazurski Plan Rozwoju Usług Społecznych i Deinstytucjonalizacji na lata 2023- 2025”. W dokumencie zapisaliśmy również działania skierowane do seniorów. Tom.in. rozszerzenie wsparcia osób starszych w miejscu zamieszkania, przeciwdziałanie wykluczeniu komunikacyjnemu i zwiększenie dostępności do usług. To również częściowe odciążenie opiekunów w opiece nad starszymi osobami czy uruchamianie mieszkań chronionych i wspomaganych, a także szkolenie kadr, które będą tego typu usługi świadczyły i, co nie mniej istotne, niwelowanie wykluczenia cyfrowego osób starszych. Wszystkie te działania mogą być realizowane dzięki środkom z programu regionalnego „Fundusze Europejskie dla Warmii i Mazur 2021–2027”.
– Obecnie realizowane są programy prozdrowotne. W tym przypadku władze województwa przeznaczyły 110 tys. zł na działania seniorskie związane z realizacją Narodowego Programu Zdrowia, które mają realizować organizacje pozarządowe. Czy są szanse, by te środki były wyższe?
– Istotnie, samorząd województwa rozstrzygnął niedawno konkurs ofert na realizację zadań z zakresu zdrowia publicznego, określonych w NPZ w obszarze edukacji zdrowotnej, promocji zdrowia i profilaktyki chorób. Na szesnaście zadań, które uzyskały dotację, dziesięć projektów dotyczyło seniorów. Znacznie większe pieniądze na pomoc seniorom w codziennym w funkcjonowaniu znajdują się w programie FEWiM 2021-2027. Priorytet 9 „Włączenie i integracja EFS+”. Pozwala on na dofinansowanie realizacji projektów związanych m.in. z organizacją nowych i rozwijaniem już istniejących dziennych domów pobytu, klubów seniora, a także na realizację usług opiekuńczych czy sąsiedzkich. Nabór wniosków ruszył 15 marca i potrwa do 26 kwietnia, a do rozdysponowania jest 20 mln zł.
– W województwie warmińsko-mazurskim dotkliwie odczuwamy brak geriatrów. Czy są plany dotyczące stypendiów, które umożliwią adeptom medycyny zdobycie tej specjalizacji?
– Oddziały geriatryczne będą rozwijane poza szpitalami wojewódzkimi. Obecnie na terenie województwa funkcjonują tylko trzy poradnie geriatryczne obsługiwane przez dwóch geriatrów. Utworzenie kolejnych poradni uniemożliwia brak lekarzy geriatrów. Biorąc pod uwagę ogromne niedobory w tym zakresie, a co się z tym wiąże ograniczony dostęp do specjalistycznych świadczeń, sejmik województwa podjął uchwałę o wypłacaniu stypendiów studentom IV, V i VI roku kierunku lekarskiego, którzy zadeklarują specjalizowanie się w dziedzinach deficytowych, w tym w geriatrii. Dodam, że stypendia w wysokości 2,5 tys. zł miesięcznie przyznawane są przez 9 miesięcy roku akademickiego przyznane są tym, którzy w roku poprzedzającym złożenie wniosku osiągnęli średnią ocen nie niższą niż 4,0 oraz nie powtarzają roku. Pierwsze efekty już są. W lutym podpisaliśmy umowy z czwórką studentów, zainteresowanych w przyszłości podjęciem pracy w wybranej przez siebie deficytowej dla województwa specjalizacji.
– Jaka jest rola seniorów i jaki mają wpływ na obecne funkcjonowanie i rozwój województwa, a także na jego przyszłość?
– Obecnie co trzecia osoba w województwie warmińsko-mazurskim jest seniorem. W 2050 roku osoby starsze będą stanowić 40 proc. ogółu mieszkańców. W naszym społeczeństwie niestety wciąż funkcjonuje tendencja do koncentrowania się na ograniczeniach i słabościach seniorów, zamiast skupiania się na ich mocnych stronach, jakimi są m.in. doświadczenie, wiedza czy dojrzałość emocjonalna. Tymczasem seniorzy są bardzo aktywni – uczestniczą w pracach zespołów opracowujących i monitorujących programy wojewódzkie o charakterze strategicznym dla regionu. Ich głos w regionie reprezentuje Społeczna Rada Seniorów Województwa Warmińsko-Mazurskiego, która działa od 2018 roku. Funkcjonuje program „Polityka senioralna województwa warmińsko- -mazurskiego na lata 2021-2027”. Powołano Rzecznika Praw Osób Starszych, a także stworzono Warmińsko-Mazurską Kartę Seniora. Seniorzy są ważnym gremium doradczym w kwestiach dalszego rozwoju regionu.
– Jakie są plany współpracy samorządu ze Społeczną Radą Seniorów Województwa Warmińsko-Mazurskiego? – Zacznę od tego, że współpraca samorządu województwa ze Społeczną Radą Seniorów od początku jej powołania układa się wzorowo. W skład rady wchodzi 31 członków. Każdy z powiatów ma w niej swojego przedstawiciela. Rada wyznaczyła sobie cztery kluczowe obszary działania. To zwiększenie dostępu do służby zdrowia, utworzenie rady seniorów w każdej gminie, rozwój usług społecznych i środowiskowych dla seniorów oraz wzmocnienie skuteczności samej rady. Jej członkowie to aktywni liderzy, działający przede wszystkim w środowiskach lokalnych. Jako samorząd nadal chcemy wspierać ich rozwój i zwiększać kompetencje poprzez m. in. różnego rodzaju szkolenia, warsztaty czy webinary. Zwiększamy tym samym szanse na rozwój środowiska lokalnego, w którym funkcjonują.
– Czy jest taka grupa czy osoba w wieku emerytalnym, którą uważa pan za inspirującą?
– Jestem pełen podziwu dla słuchaczy uniwersytetów trzeciego wieku. Miałem przyjemność uczestniczyć w wykładach, spotkaniach, sam również wcieliłem się w rolę wykładowcy i jestem pod wrażeniem ich zaangażowania. Cenię wszystkich ludzi starszych, którzy mimo wieku nadal są ciekawi świata i zadają sobie trud, by poszerzać swoje horyzonty. Nieprzypadkowo mamy powiedzenie mówiące o tym, że „Człowiek uczy się całe życie”. Dobrze, jeśli chcemy korzystać z tej maksymy i każdego dnia wstajemy z taką myślą.
– Obecnie wiele działań dotyczących osób starszych prowadzą organizacje pozarządowe. Jakie są plany dotyczące współpracy samorządu województwa z tymi podmiotami?
– Główną, ale nie jedyną, formą współpracy jest udział organizacji w otwartych konkursach ofert i pozyskiwanie środków na realizację zadań. Co roku samorząd województwa zwiększa kwotę dotacji dla organizacji pozarządowych. W tym roku jest to ok. 6,5 mln zł. Na przestrzeni kilku lat realizowane były projekty dotyczące prowadzenia polityki senioralnej ukierunkowanej m.in. na jak najdłuższą aktywność społeczną, zawodową i rodzinną osób starszych, poprzez edukację, uczestnictwo w imprezach sportowych, przeróżnych warsztatach czy zajęciach rehabilitacyjnych. Dodam, że wszystkie te wydarzenia organizowane są wspólnie z Federacją Organizacji Socjalnych Województwa Warmińsko-Mazurskiego FOSa, która jest głęboko zaangażowana w działania na rzecz osób starszych w naszym regionie.
– Podsumowując: jaka jest najbardziej istotna zmiana, która powinna nastąpić i ma największe znaczenie dla osób starszych?
– Samo wsparcie finansowe jest już niewystarczające i co więcej – nieefektywne. Obecnie musimy postawić przede wszystkim na rozwój zindywidualizowanych, a zarazem kompleksowych usług społecznych. Pozwoli to pozostać osobom starszym jak najdłużej w swoim środowisku. Do najważniejszych zadań, które powinny być rozwijane w gminach zaliczam usługi opiekuńcze, w tym sąsiedzkie, teleopiekę, telemedycynę, usługi rehabilitacyjne, a także transportowe. Ważne jest również dalsze tworzenie i rozwój dziennych domów pobytu dla osób starszych, uniwersytetów trzeciego wieku, a także gminnych rad seniorów. Warmia i Mazury powinny być przyjaznym domem dla wszystkich, regionem, w którym warto żyć i w którym każdy czuje się dobrze.
Rozmawiała Katarzyna Janków-Mazurkiewicz. Dziennikarka, społeczniczka. W Federacji FOSa wspiera ponadto grupy w rozwijaniu kompetencji kulturalno-społecznych.
